ثقلین

در این مقاله سعی شده، به موضوع خنده با محوریت آیات، روایات و تا حدودی به علم روانشناسی پرداخته شود.

بررسی لغوی «ضحک»

راغب اصفهانی می گوید:ضحک:باز شدن و شادابی چهره و ظاهر شدن دندان ها از سرور و شادی روح است.

ضواحک:دندان هایی که هنگام تبسم ظاهر می شوند.

خنده اختصاص به انسان دارد و در غیر انسان یافت نمی شود و باید همچنین اضافه کرد:تعجب از سبب های خنده است که در نهایت به خنده ختم می شود و آن به اراده خدا و انسان بستگی دارد.پس خنده ای که به اراده از بنده صادر می شود، مانند سایر افعال انسان باید در جهت صلاح و نیکی لحاظ گردد.1

در باب کلمه «خنده» در لغت نامه دهخدا آمده است؛حالتی که انسان به واسطه شعف و خوشحالی و بشاشت پیدا می کند و در آن لب ها و دهان به حرکت در می آیند و این حالت با آواز مخصوصی همراه است.

خنداننده و خنده کننده
خداوند در سوره نجم،آیه 43 می فرماید:«و انه هو اضحک و ابکی؛و هم اوست که می خنداند و می گریاند.»

در این آیه، این مسئله که آیا خنده و گریه از اعمال خود انسان است یا بر طبق آنچه که از معنای این آیه برمی آید، تنها عامل خنده و گریه خداوند می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است.

در تفسیر المیزان، اشاره خوبی به این موضوع گردیده، با این مضمون که خنده و گریه را به خود انسان ها نسبت دهیم.برای اینکه نسبت دادن، گریه و خنده و هر کار دیگری به انسان به این جهت است که او آن کار را انجام داده و به خدا، به این علت که او آن را ایجاد کرده، و بین این دو فرق زیادی می باشد، که با وجود این فرق هم باز بین اراده خدا و اراده انسان به خندیدن و گریه کردن منافاتی نیست.زیرا اراده الهی به خنده ارادی و به اختیار قرار گرفته است، نه هر خنده ای، اگر چه به اجبار باشد.پس اراده انسان در خندیدن مؤثر است و آن سببی است که در طول، سببیت اراده خدا قرار گرفته، نه در عرض آن، تا منافاتی پیش آید و بگویند، چون دو علت در عرض هم هستند.پس چگونه دو سبب یک مسبب را بوجود می آورند.2

در بعضی از تفاسیر، این موضوع مطرح شده که اگر خنده و گریه بطور مطلق فعل خدا بود، دیگر امر و نهی به آن نمی شد، چنانکه در آیه 82 سوره توبه خداوند نمی فرمود:«فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیرا» و یا در سوره نجم، آیه 60 می فرماید:«و تضحکون و لاتبکون» سبب خنده و گریه به انسان نسبت داده نمی شد.3

در تفسیر انوار درخشان آمده که خنده و گریه دو حالت روانی است که انسان در صورت تحقق شرایطی به اختیار مرتکب آن دو می شود و بر حسب ایجاد فعل اختیاری به شرط اراده پروردگار است،زیرا خداوند، انجام کاری را با لوازم تشخیص آن خواسته است که بوجود آید.4

انواع خنده

خنده از روی تعجب
خداوند در سوره نمل، آیه 19 می فرماید:«فتبسم ضاحکا من قولها و قال رب اوزعنی ان اشکر نعمتک الّتی انعمت علی و علی والدی و ان اعمل صالحا ترضه و ادخلتی برحمتک فی عبادک الصالحین؛سلیمان از گفتار او دهان به خنده گشود و گفت:پروردگارا!در دلم افکن تا نعمتی که به من و پدر و مادرم ارزانی داشته ای سپاس بگزارم و به کار شایسته ای که آن را می پسندی بپردازم، مرا به رحمت خویش در میان بندگان شایسته ات داخل کن.»

در بیشتر تفاسیر خنده حضرت سلیمان را نتیجه تعجب دانسته اند.از آن جهت که مورچه ای یاران خود را از لشکر عظیم ایشان برحذر می دارد، و این آینده نگری و مصلحت اندیشی مورچه باعث تعجب و خندان شدن حضرت سلیمان گردیده است.

2.خداوند در سوره هود، آیه 71 می فرماید:«و آمرأته قائمه فضحک فبشّرنها باسحاق و من وراء اسحاق یعقوب؛و زن او (حضرت ابراهیم (ع)) ایستاده بود خندید.پس وی را به اسحاق و از پی اسحاق به یعقوب مژده دادیم».

در رابطه با خنده همسر حضرت ابراهیم (ع)، ساره و علت آن،نظرات متفاوتی وجود دارد، اما در بیشتر تفاسیر از جمله مجمع البیان، این تفسیر را به دلایل مختلف ناشی از تعجب دانسته ند.

خنده تمسخر آمیز
1.خداوند در سوره زخرف آیه 47 می فرماید:«فلما جاءهم بایاتنا و إذا هم منها یضحکون؛پس چون آیات ما را برای آنان آورد، ناگهان ایشان بر آنها خنده زدند.»

این آیه به خنده قوم حضرت موسی اشاره دارد.زمانی که آن حضرت معجزات الهی را به آنها عرضه داشتند،آنان بدون تأمل در آن آیات ایشان را مسخره کردند.

2.خداوند در سوره نجم آیه 59 و60 می فرماید:«افمن هذا الحدیث تعجبون. و تضحکون و لا تبکون؛آیا از این سخن عجب دارید و می خندید و نمی گریید.»

بعضی گفته اند:یعنی ای مشرکان! آیا از این قرآن و نازل شدن آن از جانب خداوند بر حضرت محمد و معجزه بودن آن در شگفت نمی شوید و از روی استهزاء می خندید.جمله «لاتبکون» به این معنا به کار رفته که چرا بخاطر وعده های عذاب قرآن بر خود نمی گریید.5

ادامه »

عنوان مقاله:

نگاهی به اجماع از دیدگاه امامیه

چکیده

اجماع از جمله ادله احکام نزد امامیه است. اجماع در لغت به معنای اتفاق یا عزم بر کاری،  و در اصطلاح اتفاقی است که می تواند حکم شرعی معیّنی را اثبات کند. اجماع به اعتباراتی به انواع؛ اجماع بسیط، مرکب، محصل، منقول، حدسی، حسی و… تقسیم می شود.

از دیدگاه امامیه، اجماع عبارتست از اتفاق جماعتی در یک عصر که اتفاق آن‌ها کاشف از رأی معصوم باشد  و دانسته شود آنچه بر آن اتفاق کرده‌اند از رئیس و سید امت صادر شده است. پس خود اتفاق در نزد شیعه حجیت ندارد بلکه مکشوفِ آن، که گفته ی معصوم است حجیت دارد و اگر اتفاقی کاشف از قول امام نباشد حجیت ندارد، زیرا از نظر امامیه، عصمت امت از خطا ثابت نشده است.

البته اخباریان شیعه، به دلیل اعتقادشان به این که اجماع از بدعت هایی است که هیچ اساسی در شریعت ندارد و در نتیجه آغاز آن را غیر مشروع دانسته اند و تمسک به آن را بر نتافته اند.

فقهای شیعه برای کشف قول معصوم از اجماع طرق مختلفی ذکر کرده اند، که عبارتند از:  قاعده لطف، از راه حس یا تضمن و از راه حدس .

شرایط و اموری وجود دارند که می توانند بر کشف اجماع از حکم شرعی کمک کنند، از جمله: ویژگی اجماع کنندگان، وجود نداشتن مدرک، در موردی که اجماع کرده اند، وجود نداشتن قرینه های مخالف اجماع، فراوانی انگیزه های حکم مخالف اجماع، شرعی بودن مسأله و…

بر اساس مبنای کشفی غیر استقلالی، حدی برای تعداد اجماع کنندگان وجود ندارد.

کلیدواژه ها: اجماع، اجماع از نظر شیعه، حجیت اجماع، اقسام اجماع.

دریافت فایل پی دی اف

عنوان مقاله:

نقش اندیشه ی مهدویت در امیدبخشی به زندگی

چکیده

جامعه متشکل از خانواده هاست، چگونگی مشی و سبک زندگی آن دراخلاق جامعه و درصحت یا بیماری آن نقش دارد. اسلام، خانواده را از مهمترین و اساسی ترین واحدهای اجتماعی میداندکه بنای آن بر الفت و همدلی استواراست و آن را محبوبترین بنا در پیشگاه خداوند می داند. اصل ضرورت وامید وانتظار و آثار مختلف آن در زندگانی فردی و اجتماعی انسانها مسئله ای غیر قابل انکار است، لحظه لحظه ی زندگی انسان با امید همراه است و اگر امید به آینده را از او بگیرند سرنوشتی جز سکون، رکود، مرگ و تباهی نخواهد داشت وعامل افسردگی نیز چیزی جز خشکیدن نهال امید در وجود انسان نیست. با توجه به اهمیت و نقش اساسی امید به آینده و انتظار فرج در زندگی انسانها، مکتب اسلام تلاش نموده است با تقویت این روحیه، تلاش و سرزندگی جوامع اسلامی و مسلمانان را به نهایت درجه ی خود رسانده و آنها را در هر زمان پویا و پایدار نگه دارد. حیات اجتماعی شیعه به منزله ی جامعه ای مستقل و پویا در گرو اندیشه ی مهدویت و انتظار فرج است.اعتقاد به مهدویت مستلزم فرهنگ انتظار است و انتظار به انسانها امید، تحرک، نشاط وآینده پژوهی می دهد. انتظارکیفیت وحالتی روحی است که موجب پدید آمدن حالت آمادگی است برای آنچه انتظاردارند و ضد یأس و ناامیدی می باشد. انتظار یک فرهنگ و مفهومی فرهنگی است که در ساختار ذهنی، اسلوب اندیشه، شیوه ی زندگی و چگونگی نگرش به آینده به شکل فعال و مؤثری دخالت دارد و فلسفه ی آن دمیدن روح امیدواری و پایداری است. ظهور حضرت مهدی (عج) و دولت کریمه ی او همگی ارزشهای والایی هستند که به امید آن منتظرین تمامی مشکلات را تحمل می کنند. انتظار چلچراغ امیدی است که در دهلیزهای بی فروغ قلبهایی که گذرگاه احساس، جهاد، مقاومت، حرکت و ایثار و شهادت است و شعله هایی است برافروخته از عشق و بر گرفته از ولایت. انتظار اعلان تنفر از همه ی مفاسد، تبعیضها، بی عدالتی ها وتباهی هاست که ظهورآن یگانه منجی عالم را به تأخیرمی اندازد. طبیعی است چنین انتظار پویایی، روح امیدواری ،اصلاح طلبی و توان مبارزه ومقاومت در برابر هر گونه انحراف را در منتظران واقعی تقویت میکند و هیبت دنیای استکبار را فرو می ریزد.

واژگان کلیدی : مهدویت، انتظار، آثارانتظار، خانواده، امید و پویایی

دریافت فایل پی دی اف