ویژگیهای اخلاقی یک طلبه خوب
از منظر اسلام، رفتار و كردار طالب علم و جوينده دانش داراي مختصات و شاخصه هايي مي‌باشد .
در اين‌جا به دليل گستردگي مباحث طرح شده در منابع ديني و سخنان علماي دين و از سوي ديگر عدم گنجايش آن در اين نوشتار تنها به سرفصل‌هايي كه در روايات و كتب علماي اسلامي بدان اشاره شده، در چند بخش مي‌پردازيم (براي كسب اطلاع بيشتر در اين زمينه ، از شما دعوت مي كنيم تا كتاب جامع و بسيار مفيد (آداب تعليم و تعلم در اسلام ترجمه كتاب منيه المريد شهيد ثاني مطالعه نمائيد ).
الف : شاخصه هاي اخلاقي يك طلبه از جهت انگيزه و هدف:
1. يكي از شاخصه هاي مهم اخلاقي جوينده علم و دانش از منظر اسلام اين است كه داراي انگيزه الهي بوده و با انگيزه كسب منافع دنيايي بدنبال علم نمي رود .
2. هدف دانشجو از كسب علم جاه طلبى ، شهرت ، فخر فروشي و برتري طلبي نمي باشد .
ب : مختصات اخلاقي و رفتاري طلبه در حوزه فردي:
1. يك طالب علم از منظر اسلام مقيد به وظائف و شعائر دينى مي باشد و در اين زمينه كوتاهي نمي نمايد .
2.ضرورت توجه به قرآن كريم به عنوان نخستين و اساسى ترين ماده درسي هر طلبه
3.اهتمام و مطالعه احاديث معصومين عليهم السلام به عنوان بهترين علوم .
4.طالب علم همراه با كسب علم در مسير پالايش دل از رذائل اخلاقى نيز كوشش مي كند.
5. همواره با توكل به خدا در مسير علم آموزي قدم مي گذارد .
6.يك طلبه موفق، داراي حسن خلق و فروتنى مي باشد .
7.از ديگر شاخصه هاي اخلاقي طلبه اين است كه داراي عفت نفس مي باشد .
8.بلند همتي از ديگر مختصات اخلاقي يك طلبه مي باشد .
9. طلبه فرصتهاى زندگانى را به نحو احسن غنيمت مي شمرد .
10.طلبه موفق از معاشرت با افرادي كه وي را از مسير تحصيل علم و تهذيب اخلاق دور مي كنند پرهيز مي نمايد .
11. رعايت نظافت و پاكيزگى
12. برخورداري از آراستگي ظاهر
ج : شاخصه هاي اخلاقي طلبه در نحوه علم آموزي:
1. طلبه داراي پويايي و تحرك علمي مي باشد .
2. برنامه ريزى منظم و دقيق براي تمامي ساعات شبانه روزى
3.انتخاب رشته تحصيلي تخصصي او اگر غير از فقه و اصول به علم ديگري گرايش دارد بر اساس اهميت و جايگاه آن علم، علاقه و فهم و استعداد وي و نياز جامعه مي باشد .
4. مداومت و استمرار در مسير علم آموزي
5.خستگي ناپذير بودن يك طلبه در كسب علم
6. خوددارى از مجادله و ستيزه جوئى در طرح مباحث علمي
7. تسليم بودن در برابر حق
8. پرسش و پرسشگري از مهمترين شاخصه هاي طلبه مي باشد .
9. ضبط و نگارش مطالب علمي
10. رعايت انضباط و حضور مستمر در كلاس‌هاي درس
11. دقت و بررسى مطالعات و محفوظات و منابع آن ها خود را براي حضور در كلاس درس و فراگرفتن علم از لحاظ روحى و ذهنى آماده مي نمايد .
د : شاخصه هاي اخلاقي طلبه در محضر استاد:
1. از آن‌جا كه جايگاه استاد در اسلام بسيار مهم و رفيع مي باشد تا حدي كه به عنوان پدر معنوي انسان مطرح گريده لذا طلبه از ديدگاه اسلام پاي كرسي هر استادي زانو نمي زند بلكه بر اساس معيارهاي مشخصي كه در دين اسلام مطرح گرديده به دنبال استادي مي گردد كه در خور چنين شان و جايگاهي باشد تا بتواند روح و عقل وفكر خود را همچون زميني مستعد در اختيار او بگذارد و استاد شايسته نيز در اين زمين بجاي پرورش علف‌هاي هرز درختاني بارور را به ثمر رساند .
2. تواضع و فروتنى در برابر استاد
3.طلبه از منظر اسلام از استاد خود همواره به احترام ياد مي كند
4.حق شناسى از استاد خود مي نمايد .
5. تندي‌هاي استاد را با جان و دل تحمل مي نمايد .
6. مراقب حركات و رفتار و حالات خود در محضر استاد مي باشد تا كوچك‌ترين جسارتي به استاد ننمايد .
7.مراقب رفتار و گفتار خود بوده و حتي صداي خود را نيز در اين باره تنظيم مي نمايد كه با لحن و صدايي بي ادبانه سخن نگويد .
8. در صورت وجود اشتباه در سخن استاد محترمانه وظريف به وي ياد آوري مي نمايد.
9. مودبانه استاد را مورد خطاب قرار مي دهد .
10.به هنگام درس دقيق به سخنان استاد گوش داده و حواس خود را پرت نمي نمايد .
11. فرصت كلاس را با طرح سؤال‌هاي بي مورد تلف نمي نمايد .
هـ : شاخصه هاي اخلاقي طلبه در كلاس درس:
1. رعايت آداب ورود به كلاس همچون سلام نمودن
2. بر هم نزدن نظم كلاس درس
3. اشغال نكردن جاي ديگران در كلاس درس
4. كسب اجازه از محضر استاد براي ارائه سؤال و يا پاسخ گويي به درس
5. خواندن دعاء به هنگام قرائت درس
و : شاخصه هاي اخلاقي طلبه در نوع رابطه با همكلاسي هاي خود:
1. رعايت ادب و نزاكت نسبت به همكلاسي ها
2. بر هم نزدن راحتي ديگران به خاطر خود در كلاس
3.عدم مداخله در مباحث علمي ديگر همكلاسي‌ها
4.عدم مداخله در سخن ديگران
ز : شاخصه هاي اخلاقي يك طلبه در حجره و خوابگاه:
1. رعايت شئونات اسلامي در محيط زندگي.
2. از منظر اسلام اخلاق طلبه ، اقتضا مي كند كه وي درحجزه با رفتاري گرم و صميمانه نسبت به ديگر دانشجويان اظهار محبت و احترام نمايد، و حق همجواري و همسايگى و مصاحبت و اخوت دينى را در مورد آنها كاملا رعايت و اداء كند .
3. عفو و گذشت از بدي‌هاى طلاب موجود در محيط زندگي و توجيه برخي از عملكردهايي كه شايد مورد پسند او نباشد.
4. از منظر اسلام طلبه بايد قبل از انتخاب اتاق ، هم اتاقي هاي خود را ارزيابى نموده و بعد با آنها هم اتاق شود .
5. ورود و خروج در حجره بايد به نحوي باشد كه موجب رنجش ديگران نگردد .
6. از تجسس نسبت به هم حجره اي و همچنين طلاب ديگر پرهيز نمايد .
7. پرهيز از ايجاد صدا و اعمال و رفتاري‌كه موجب آزار واذيت ديگران مي شود .
8. بايد از نشستن و راه رفتن در جاى هاى نامناسب كه موجب سلب آسايش ديگران مي شود خوددارى كرد..
با بر شمردن برخي از شاخصه هاي اصلي اخلاق طلبگي ، وظيفه يك طلبه اين است كه بكوشد با برنامهريزى دقيق و پرداختن به اولويتها و با استعانت از خداوند، اين ويژگىهاى را در خود پياده نمايد ؛ در چنين صورتى مي تواند ضمن اصلاح و ارتقاى خود به سطوح بالاتر، از نظرعلمى و معنوى، پيشرفت در خور توجهي نموده و نسبت به آينده خود و جامعه مفيد واقع گردد .
بديهي است كه بي توجهي به شاخصه هاي مطرح شده منجر به افت علمي و اخلاقي شده و او را از مسير اصلي خود دور مي نمايد .
در پايان بايد گفت تمام اين مسائلي كه گفته شد مشترك بين همه مردم و دانشجويان ديگر علوم مي‌باشد كه به طريق اولي يك طلبه بايد اين مسائل را با شدت بيشتري درخود پياده كند؛ اما آن چه در زمينه طلاب ديني از اهميت بيشتري برخوردار است اين است كه اين بزرگواران در جامعه به عنوان جانشينان پيامبر و ائمه اطهار عليهم السلام مي باشند و مردم همان انتظار و توقع را از اينان دارند كه از اهل بيت و همان احترام و جايگاه را قائلند كه براي آن بزرگواران؛ لذا بايد طلبه تا مي‌تواند خود را متخلق به اخلاق نبوي و سيره ائمه عليهم السلام نمايد و حتي از پرداختن به برخي كارها كه شايد گناه ومعصيت نباشد اما مخالف عرف و شان روحانيت است پرهيز نمايد. به عنوان مثال شايد غذا خوردن در ملأ عام و خيابان در هنگام راه رفتن گناهي نباشد اما چنين اعمالي از يك طلبه دور از شان است و موجب بدبيني ديگران به اين قشر مي‌شود و به گفته حضرت امام اگر يك طلبه بد كند مردم گويند همه طلاب اينگونه اند. در نتيجه گناه يك نفر را ندارد بلكه دين كل اين قشر به گردن او خواهد افتاد.
بنابر اين بر ماست تا بكوشيم سيره آن بزرگواران را به نحو عملي به مردم نشان دهيم چه در زندگي، چه در تحصيل و چه در تبليغ و بدانيم كه اساس طلبگي در نيت خالصانه و عمل خالصانه براي رضاي خداوند خلاصه شده است.
سلام عزیزم
مطلب بسیار خوب و مفیدی بود.
از انتخاب شما سپاسگزارم.
موفق باشی دوست عزیزم