«إنَّ لِکلِّ شیءٍ قلباً و قلبُ القرآنِ یس»
علمای بزرگ تربیت معتقدند که «مربّی کامل» کسی است که بخواهد و بکوشد تا در زمان حیات خویش، تربیت شدگان او، به حقیقتها و معرفتهای نظری و عملی که خود او به آنها رسیده است برسند و واجد مرتبه ای که او شده است، بشوند و در «صیرورت» (شدن، خود سازی) به کمال مطلوب نایل آیند.
به نظر می رسد، از همین جاست که می بینیم حضرت امام حسین(ع) در شب عاشورا، هنگامی که اصحاب خالص می مانند، به آنان ـ چنانکه نقل کرده اند ـ در حالی که دو انگشت خود را در برابر آن جمع با ایمان و صفا و شجاعت می گیرند و می فرمایند: بیایید و میان دو انگشت من نگاه کنید. آنان نگاه می کنند و مقامات خود را در جهانِ بعد می بینند، و بدینگونه امام، آن خالصانِ مخلص و مجاهد را به مرحله ای از مقامِ «نفس مطمئنّه» بالا می برند، و اصحاب و یاران باوفای خود را به مرتبه ای مهم از «رؤیت ملکوتی» در عین حضور در عالم «مُلک» می رسانند، و اگر کسانی به مرتبه ای رسیده بودند، به مرتبه ای بالاتر سیر می دهند.
این امر باعث می شود تا افزون بر سیر و صعود باطنی، حالت اطمینانی بس بیشتر به اصحاب دست دهد و روحیه آنان بسیار راسخ تر شود و جمعیتی کوچک در برابر انبوه دشمن آن گونه ایستادگی کنند و به آن جهاد سنگین و بزرگ دست یا زند. حماسه ای بی نظیر در طول تاریخ انسان به نام «عاشورا» بیافرینند که همواره امواج آن در جام خورشید می ریزد و بر سر آبادیها می خروشد.
پس حضرت امام حسین(ع)، به عنوان یک امام و مربّی الهی خواستند مرتبه ای از مقام خودشان را ـ که همان مقام والای داشتنِ «نفس مطمئنّه» است ـ به یاران خویش نیز عطا کنند تا آنان بر حسب استعدادهای خود ـ در همین دنیا و پیش از مرگ و شهادت ـ از آن مقام برخوردار گردند.
پیش از آن نیز، در سیره و روش تربیتی پیامبر گرامی اسلام(ص)، به این امر مهم بر می خوریم و می نگریم که آن مربّی اکبر، در نهایت صمیمیت و صفا، به تبلیغ دین خدا و خواندن آیات قرآن کریم بر مردم و عمل کردن به آن آیات و بیدار کردن نفوس و ساختنِ روحی افراد امّت ـ به ویژه مستعدّان و پذیرندگان آداب تربیت الهی و پردازندگان به اعمال صالح ظاهری و باطنی (بدنی و قلبی) ـ می پردازند. در این باره تلاش می کنند تا هر کس به اندازه استعداد خود، یک فرد کامل شود و در پیمودن مراحل معرفت و انسانیتِ الهی خود، پا جای پای پیامبر خویش گذارد و به معنای واقعی، انسان «قرآنی» و انسانی «محمّدی» شود.
یکی از شواهد بسیار با اهمیت این موضوع، تأکیدی است که پیامبر اکرم(ص) بر فراگیری سوره مبارکه «یس» و ژرفیابی انوار و اسرار این سوره بس عظیم در مورد همه داشته اند. در حدیثی آمده است که پیامبر اکرم(ص) می فرمایند:
«لَوَدِدْتُ أَنَّها فی قلبِ کلِّ إنسانٍ مِنْ أُمَّتی؛ یعنی یس به خدا دوست داشتم که «سوره یس»، در قلب هر یک از افراد امّت من جای گیرد و هر مسلمانی که به قرآن کریم گرویده است، واجد حقایق و روحانیت این سوره گردد»1.
سوره مبارکه «یس»، قلب قرآن است، یعنی حیات قرآن و عصاره قرآن کریم است؛ چنانکه در احادیث، هم از پیامبر اکرم(ص) و هم از حضرت امام جعفر صادق(ع) رسیده است که فرموده اند: «إنَّ لِکلِّ شیءٍ قلباً و قلبُ القرآنِ یس؛ هر چیزی حتماً دارای قلبی است و قلب قرآن سوره یس است»2.
اکنون بنگرید که اگر حیات باطنی قرآن (کتاب آسمانی)، وارد حیات باطنی انسان شود و انسان به حقایق «سوره یس» برسد و قلب قرآنِ آسمانی بر قلب انسان زمینی بتابد و این دو قلب بر هم منطبق گردند و یکی شوند، انسان به چه مرتبه ای از علم و قدرت و معرفت و تألُّه، صعود می کند و دست می یابد؟!
از این رو، بزرگان اهل معنا و علمای باطن و اصحاب «ختومات» نیز به «سوره یس» عنایتی ویژه داشته اند و برای قرائت این سوره چندین طریق یاد داده اند و «ختم» های متعدد و متنوّعی برای آن بر شمرده اند3.
مرحوم حاج شیخ مجتبی قزوینی خراسانی (م: 1346ش)، متعقّل سترگ و متألّهِ قرآنی بزرگ که از بزرگان علمای جامع معقول و منقول و معارف سره قرآنی بودند و در انواع علوم غریبه و علوم اشارات از سر آمدان روزگار به شمار می رفتند، و به ویژه از اسرار قرآنی و «ختومات آیات» و «اسما» اطّلاعاتی وسیع و مهم داشتند، و به مراحل عملی و تأثیر شگرفی دست یافته بودند). می فرمودند:
«هر وقت سوره یس یا ختمی از ختومات آن را می خوانید و به این سوره مبارکه متوسّل و متوجّه می شوید، حاجت شما آن باشد که به حقیقت خود سوره برسید؛ زیرا حیف است که این سوره را برای مقصد دیگری بخوانید، چون هیچ کدام از امور دنیایی قابلیت و ارزش آن را ندارد که انسان، «یس» را برای رسیدن به آن بخواند».
یاران و دوستان خاصّ حاج شیخ مجتبی قزوینی خراسانی ـ که روحش در جاودانان شاد باد ـ مشاهدات و حالات و تصرفات مهم و خاصّی را از آن انسان قرآنی بزرگ دیده و شنیده اند، در این باره خود حضرت ایشان می فرمودند: «من هر کاری که کرده ام به برکت سوره یس کرده ام».
به مناسبت این که اشاره ای به اهمّیت خاص این سوره مبارکه به میان آمد و ذکری از «قلب قرآن» شد، در پایان این سخن کوتاه، یاد آوری می کنیم که یکی از وقتهایی که خواندن سوره یس و مداومت بر آن بسیار مفید است و در احادیث نیز رسیده است، خواندن این سوره به هنگام خواب است. خوب است چهارده صلوات با توجّه به ارواح و باطن معصومین(ع) قبل از خواندن سوره و چهارده صلوات بعد از خواندن، به قصد قربت بفرستد و ثواب این ذکر عظیم را به خود چهارده معصوم ـ علیهمُ السّلام ـ هدیه کند. در بعضی از احادیث آمده است که یک بار صبح و یک بار شب این سوره را بخوانید، لیکن برای خواندن «سوره یس»، به هنگام خواب فواید فراوانی نقل شده است. و برای «سیر در رؤیا» نیز در صورت طهارت و توجّه به حتم آثاری دارد. به طور خلاصه باید گفت: مداومت بر خواندن این سوره، به خصوص برای رسیدن به حقایق «معرفتی» و «قربی» و «حبّی» که در این سوره ـ که قلب «قرآن کریم» است ـ وجود دارد، موجب برکات بسیاری خواهد بود.
یاد آوری
اگر انسان به هنگام خواب، سوره را بخواند، بعد کاری پیش آید ، مثلاً از جای خواب خود برخیزد و به آن کار بپردازد و سپس بیاید و بخوابد، خواندن سوره قبل از خواب، صدق می کند و ضرری به این ختم ندارد و اگر دوباره سوره را نخواند، همان خواندن اول، خواندن پیش از خواب محسوب می شود، چنانکه در حال مسافرت، یا شبهایی که نمی خواهد یا نمی تواند بخوابد، سوره را در همان وقت معهودِ هر شب بخواند و ترک نکند تا مداومت که شرط است، حاصل شود.
ممکن است این عمل؛ یعنی خواندن سوره در هر شب و مداومت بر آن، در آغاز شروع، به نظر کاری سخت بیاید، اما چنین نیست و نباید تسلیم چنین وسوسه ای شد؛ زیرا پس از خواندن چندین شب، سوره را از بر می کند، (که خودِ حفظ سوره نیز اهمیت بسیار دارد) و سپس می تواند در هر حال و در هر جا ـ حتی در رختخواب ـ آن را بخواند.4
و به بیشتر از چند دقیقه وقت، احتیاجی نیست. پس خواندن آن غنیمت است و نباید کوتاهی و تنبلی کرد؛ البتّه هرچه با توجّه بیشتر، و تأمّل ژرفتر، و ادای بهتر کلمات، و حواس جمع بخواند، و سعی کند تا کلمات کتاب الهی به گوش دلش برسد، بسیار بهتر و مؤثّر تر است، لیکن اصل خواندن نیز آثار خود را دارد که باید از آن غافل نماند.
«اللهم وفّقنا لما تحبّ و ترضی بحرمة ولیک المهدی(عج)».
1. بحار، ج 92، ص 291، (از چاپ تهران)، ج 89، ص 291، (از چاپ بیروت)
2. مجمع البیان، ج 8، ص 413، (چاپ 5 جلدی)
3. با صرف نظر از «یس مغربی» و «یس حَلقَوی»، اسما و عزائم متعلّق به آنها و طریق خواندن و نوشتن آنها، که از این بحث خارج است.
4. اگر چه خواندن قرآن کریم، از روی قرآن و با نگاه کردن به خط های قرآن ثواب بیشتری دارد، چنانکه در احادیث به آن تصریح شده است
