مباحثه طلبگی، آداب و شیوه ها
مباحثه در حوزه پا به پای مطالعه مهم است و لازم است بعد از هر درس، حتما آن را مباحثه کنید.
اگر شما کاربر گرامی از آن دسته از طلابی هستید که تازه وارد حوزه شدید و مدتی زیادی از تحصیل شما نمی گذرد، قطعا نام (مباحثه) را شنیده اید. علاوه بر این به احتمال زیاد تا به حال چند جلسه مباحثه را هم پشت سر گذاشته اید.
اگر هنوز مفهوم مباحثه برای شما نامانوس است و یا با شیوه های آن آشنایی ندارید، حتما این مقاله را مطالعه کنید.
اساتید بیشتر درباره اهمیت مباحثه صحبت می کنند و تاکید می کنند طلاب و مخصوصا طلاب جوان حتما مباحثه کنند. اگرچه متاسفانه این سنت حسنه در حوزه کمی رو به سردی گراییده ولی جایگاه و نقش بسیار مهمی در یادگیری مسائل استاد ایفا می کند.
مباحثه در حوزه پا به پای مطالعه مهم است و لازم است بعد از هر درس، حتما آن را مباحثه کنید. در این نوشتار شما را با شیوه های مباحثه آشنا می کنیم.
شیوه های مباحثه
مباحثه به چند روش صورت می گیرد که عبارتند از:
1- روش روخوانی: در این روش یک نفر از روی نوشته خود می خواند و دیگری گوش می دهد این نحوه مباحثه گر چه برای تبادل بعضی از اطلاعات علمی مناسب است اما برای دروس علمی حوزه چندان مناسب نیست و مورد توجه و استقبال حوزویان نیز نمی باشد بسیاری از فواید و ویژگیهای مباحثه نیز در این روش جایگاهی ندارد.
2- روش تقریر: در این روش یک نفر مطالب استاد و کتاب را که قبلا مطالعه کرده بدون نوشته برای طرف دیگر تقریر می کند و به سؤالهای او هم پاسخ می دهد. طرف مقابل نیز سعی دارد به گفته ها و ادعاهای او اشکال کند و مطالب را به صورت مستدل و علمی از وی بخواهد. این امور موجب پیدایش بسیاری از فواید مباحثه و ویژگیهای خاص آن است به همین جهت بسیاری از مباحثه های دو یا سه نفری حوزویان از این نوع است.
3- روش نقد و بررسی: در این روش افراد بعد از نقل کلمات استاد آنها را مورد نقد و بررسی قرار داده و بعد از مراجعه به منابع دیگر به تفکر و تامل پیرامون آن می پرداند. این روش برای متعلمین دروس خارج موجب تقویت قوه استنباط می شود.
4- روش تحقیقی جمعی: در این روش چند نفر یک موضوع را انتخاب و مورد مطالعه و بررسی قرار می دهند آنگاه در یک جلسه علمی یافته های خود را با دیگران در میان می گذارند و نظرات همدیگر را جرح و تعدیل می کنند و از نظرات خود دفاع می کنند تا به واقع و حقیقت مطلب برسند. این روش بیشتر در بین صاحبان فضل و علم و کسانی که در زمینه موضوعی خاص به صورت تخصصی کسب علم می کنند، متعارف است. (1)
برخي از شيوه‌هاي موثر مطالعه و يادگيري
1- تغيير متناوب مکان مطالعه و درس خواندن:
اگرچه بسياري از دانشجويان به مطالعه در کتابخانه شديدا معتقد هستند، اما دانشمندان علم ادراک بر اين باورند تغيير متناوب محيط مطالعه براي يادگيري بسيار موثر است. چرا که حافظه انسان بر اساس موقعيت و مکان شکل مي‌گيرد در نتيجه تغيير محيط مطالعه، ميزان به خاطر سپردن چيزهايي که ياد گرفته‌ايد را افزايش خواهد داد.
2- مطالعه و انجام تکاليف گروهي:
هيچ وقت قدرت همکلاسان و هم گروه هاي خود را دستکم نگيريد. به ويژه وقتي که بر روي يک مسئله دشوار کار مي‌کنيد. تقسيم مسووليت يکي از راه‌هاي موثر جهت فائق آمدن بر مشکلات و کاهش حجم کاري و درسي مي‌باشد و به شما اطمينان مي‌دهد که درس را بهتر بفهميد. اين فعاليت گروهي ممکن است حتي منجر به پيدا کردن يک دوست جديد شود.
3- استفاده از فلش کارت‌ها :
بعضي وقت‌ها بهترين شيوه، همان شيوه‌اي است که هميشه از آن استفاده مي‌شود. درست است که کارت‌هاي فلش قديمي هستند اما هنوز وسايل خوب و قابل اتکايي هستند. نوشتن نکته‌ها، تعاريف و توضيحات بيش از يک بار، به نقش بستن اطلاعات در حافظه کمک مي‌کنند. ضمن اينکه اين کارت‌ها يک وسيله بسيار عالي جهت يادآوري و تداعي تعريف‌ها مي‌باشند.
4- امتحان دادن:
هر چقدر هم که امتحان را دوست نداشته باشيد اما مطالعات نشان مي‌دهد يک ارزشيابي جدي مانند امتحان نه تنها مؤيد ميزان دانش دانشجويان است بلکه مي‌تواند کيفيت و ارزش علمي دانشجويان را نيز افزايش دهد. آزمون‌هاي متناوب به يادگيري دوباره و به خاطر آوردن اطلاعات ما کمک مي‌کند، ضمن اينکه در هنگام آماده شدن براي امتحانات نهايي تازه به ارزش و عملکرد امتحانات طول ترم پي مي‌بريم.
5- خوابيدن
يک ذهن خسته، ذهني کند است. پس به اندازه کافي بخوابيد و شاهد افزايش معدل درسي خود باشيد.
آخرین وصیت امام صادق (علیه السلام) به هنگام شهادت
ابوبصیر روایت می‌کند که:
پس از شهادت امام صادق علیه السلام برای عرض تسلیت نزد همسرش، ام حمیده، رفتم. ام حمیده گریست و من نیز از گریه‌ی او گریستم.
سپس فرمود:« اگر هنگام احتضار امام صادق علیه السلام اینجا بودی، صحنه عجیبی می‌دیدی: او در آخرین لحظات چشم‌هایش را گشود و فرمود « تمام خویشان مرا جمع کنید.» وقتی همه خویشان و بستگان بر بالینش جمع شدند، امام نگاهی به آنان کرد و فرمود:
« شفاعت ما به هر کس که نماز را سبک بشمارد نخواهد رسید »
خواص ذکر «لا حول و لا قوه إلا بالله»
- اذكاری كه توصیه شده‌اند، علاوه بر آن كه باعث غفلت‌زدایى از انسان مى‌شوند، معارف الهى را نیز آموزش مى‌دهند و ره‌توشه معرفتى مسافران به سوى خدا را فراهم مى‌كنند، چنانكه ذكر شریف «لا حول ولا قوة الا بالله العلى العظیم» كه از گنجینه‌هاى آسمانی می‌باشد:
- «قال الله تعالى لنبیه صلى الله علیه و آله و سلم فی لیلة المعراج: اعطیتك كلمتین من خزائن عرشی لا حول و لا قوة الا بالله و لا منجا منك الا الیك(1) معناى بلند و فواید فراوانى دارد.
- امام باقر(سلام الله علیه) در تفسیر این ذكر فرمودند: آنجا كه قدرتى را به جا صرف كرده و خدا را اطاعت كرده‌اید، این قدرت بر اطاعت، از ناحیه خداست و آنجا كه معصیت نكرده‌اید، در حقیقت، عنایت الهى بین شما و آن معصیت حائل شده است. پس لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم یعنى: لا حول لنا عن معصیة الله الا بعون الله و لا قوة لنا على طاعة الله الا بتوفیق الله عزوجل.(2)
- گاهى انسان را به گناه دعوت مى‌كنند، اما مانعى در مسیرش پدید مى‌آید. او نمى‌داند راهى كه به آن دعوت شده است، راه گناه است و یا نمى‌داند چرا راه‌بندان شد، اما بعد مى‌فهمد او را به مجلس گناه دعوت كرده بودند و این راه‌بندان، همان حول الهى بود كه بین او و گناه حائل شد. این كه ما در نماز مى‌گوییم: «بحول الله و قوته اقوم و اقعد» به این معنا نیست كه فقط در حال نماز كه برمى‌خیزیم و می‌نشینیم، بقوة الله است؛ بلكه به این معناست كه همه حركات و سكنات ما، در نماز و در غیر نماز به قوت الهى است.پیامبر اكرم(صلى الله علیه و آله) این ذكر شریف را ذكر فرشتگان حامل عرش معرفى كرده است: تسبیح حملة العرش(3) و در برخى روایات تفسیرى آمده است كه فرشتگان حامل عرش نیز كه ذات اقدس خداوند از آنان به الذین یحملون العرش(4) یاد مى‌كند، هنگامى كه حمل عرش الهى، یعنى مقام فرمانروایى خدا، برایشان دشوار بود ذكر «لا حول ولا قوة الا بالله العلى العظیم» را به آنان آموختند: “اعلمكم كلمات تقولونها یخف بها علیكم. قالوا: و ما هی؟ قال: تقولون: بسم الله الرحمن الرحیم ولا حول ولا قوة الا بالله العلی العظیم و صلى الله على محمد و آله الطیبین فقالوها فحملوه.(5)
- پیامبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) در روایتى درباره آداب و اذكار بیرون آمدن از خانه چنین فرمودند: كسى كه هنگام خروج از منزل بگوید بسم الله الرحمن الرحیم دو فرشته مى‌گویند: هدایت شدى . و اگر بگوید لا حول و لا قوة الا بالله مى گویند: حفظ شدى . و اگر بگوید توكلت على الله مى گویند: بى‌نیاز شدى.
- در این هنگام شیطان مى گوید: چگونه مى توانم در بنده اى كه هدایت شده ، حفظ گردیده و بى نیاز شده است ، نفوذ كنم .
شاید چنین ذكرى براى فرشتگان دفع سختی و دشواری باشد. لیكن، «بحول الله و قوته اقوم و اقعد» در نماز مصداقى از آن اصل كلى است. زیرا «لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم»؛ یعنى، هیچ جا منع و همچنین قدرت و توانى نیست مگر به عنایت ذات اقدس خداوند و اختصاصى به نماز یا غیر نماز و نیز اختصاصى به انسان و غیر او ندارد. - در اینجا به ذكر برخی روایات در باب این ذكر عظیم می‌پردازیم:
آخرین نظرات