ثقلین

از امام باقر (علیه السلام) بیاموزیم

 کلمه باقر یعنی چه؟

«باقر» یعنی شکافنده. شما حتماً در تلویزیون دیده‌اید که کشتی، چطور دل آب را می‌شکافد، چطور تراکتور زمین را می‌شکافد. نوک هواپیما چطور فضا را می‌شکافد. باقرالعلوم یعنی کسی که مغزش، درون علم را می‌شکافد.

شخصی کلمه باقر را جور دیگری تحریف کرد. به جای باقر کلمه دیگری گفت که معنای توهین در آن باشد. امام فرمود: نه من باقر هستم، نه آنکه تو گفتی. از این خودش معلوم می‌شود، که برخورد انسان در برابر انسان جاهل، چند رقم است. بد نیست این را بنویسم. انواع برخوردها: 1- گاهی سلام است. 2- گاهی سکوت است. 3- گاهی اعتراض است. 4- گاهی حرکت است. 5- گاهی جنگ است. با مخالفین آدم باید چند رقم برخورد کند. چون چند رقم مخالف داریم.
بعضی مخالف‌ها، آدم‌های جاهلی هستند. «وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً»(فرقان/63) قرآن می‌گوید: مرد خدا به آدم جاهل که رسید، سلام می‌كند. نه جاهلین بی سواد، ممکن است که خیلی هم باسواد باشد، اما باز هم شعور ندارد. ما دانشمند بی شعور هم داریم. مدرک بالا، شعور نیست. دانشمند است، جلوی پدرش راه می‌رود، سر مادرش نعره می‌کشد، در صف نانوایی می‌خواهد نوبت دیگران را از بین ببرد. دروغ می‌گوید. آبروی مردم را می‌ریزد، ظلم می‌کند و هزاران كار دیگر. . . پس سواد خیلی نجات نمی‌دهد. اگر طرف بی شعور بود؛ «سلام».
گاهی وقت‌ها هم باید ساكت شد. «إِنَّا لَنَراكَ فی‏ سَفاهَةٍ»(اعراف/66) به بعضی پیغمبر‌ها می‌گفتند: تو «سفیه» هستی. می‌گفت: «لَیْسَ بی‏ سَفاهَةٌ»(اعراف/67) نه اینطور که می‌گویی نیست. گاهی سلام باید کرد، گاهی باید ساکت شد، هرچه حرف زد آدم باید نگاهش کند. گاهی هم باید بلند شد و رفت. در حدیث داریم که در جلساتی که حرف یاوه می‌زنند، حق ندارید بنشینید، بلند شوید و بروید. یا حال و هوای جلسه را عوض کن و یا بلند شو برو.
گاهی هم باید «فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ»(آل عمران/159) گاهی هم باید کتک کاری کرد. «فَوَكَزَهُ مُوسى‏ فَقَضى‏ عَلَیْهِ»(قصص/15) قرآن می‌گوید: حضرت موسی یک مخالف دید «فَوَكَزَهُ» یعنی همچنان حضرت موسی در کوچه مشت زد. «فَقَضى‏ عَلَیْهِ» طرف مرد، حالا نمی‌دانم چه كه حضرت موسی به چه ترتیبی مشت زده است و به کجا زده است؟ با چه نحوی زده که با مشت اول طرف از دنیا رفت. پس مؤمن هم باید در مشتش، زوو باشد. هم باید در د هان و در زبانش، بیان سلام علیکم باشد. و در مجموع با همه مردم نباید یکجور رفتار کرد.
امام باقر(ع) در مقابل یک سری افراد، ساکت می‌شدند. یک کسی می‌خواست امام را ناراحت کند. به امام گفت: بچه آشپز! تو مادرت آشپز است. می‌خواست امام را کوچک کند، امام فرمود: اتفاقاً آشپزی هنر است. اگر آشپز‌ها به من تلفن نمی‌کردند که چرا اینطور گفتی، من می‌گفتم که یک آشپز روزی دو، سه تومان درآمد دارد، یعنی ماهی هفتاد هزار تومان، و هیچ وزیر و وکیلی ماهی هفتاد هزار تومان درآمد ندارد، ولی یک آشپز در مملکت ما اینقدر درآمد دارد. منتها حالا هرروز نیست. به امام گفتند: مادرت آشپز است! امام بارها فرمود: اتفاقاً آشپزی هنر است، افتخار می‌کنم که آشپزی بلدم.
یک روز یک کسی یک متلک فرهنگی به امام گفت. خانه امام مهمانی بود. امام غذای خوبی داشت. البته اصل در اسلام زهد است. زهد و سادگی خوب است. حالا نگویید، آقای قرائتی تو كه حرف از زهد می‌زنی، این باغ کجا بود؟ این باغ مال ناصرالدین شاه است. دست آثار میراث فرهنگی است. ما امروز آمده‌ایم اینجا تا فیلم ضبط کنیم. اصل در اسلام زهد است نه اینكه فقر کمال باشد.
یک حدیث برایتان بخوانم، شاید نشنیده باشید. امیرالمؤمنین(ع) فرمود: شب دامادیم به قدری بی پول بودم، که زره‌ام را فروختم، ولی بقدری وضع مالیم خوب است، که می‌توانم همه فقرای منطقه را با مالیاتم، تامین کنم. منتها در عین حال که پول داشت، لباسش ساده بود. یعنی زنده باد کسی که داشته باشد، اما عیاشی، اسراف، تبذیر نداشته باشد. نداشتن کمال نیست، گدا بودن هنر نیست، عیاشی بد است. امیرالمؤمنین، آنوقتی که نداشت و آنوقتی که داشت، زندگیش ساده بود.
امام باقر(ع) مهمان داشت، غذای خوبی نزد آن‌ها گذاشت، طرف غذا را خورد، دید غذا خوشمزه است، یک آیه خواند، این آیه یک متلک فرهنگی است. (به قول ما این را می‌گویند: «شوخی آخوندی») گفت: «لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیمِ»(تكاثر/8) آیه قرآن است. یعنی روز قیامت از نعمت‌ها سؤال می‌کنند. می‌گویند: ‌ای امام باقر(ع) این غذای خوشمزه چه بود که خوردی؟ امام باقر(ع) فرمود: این غذا نعمت است. اما آن نعمتی که از آن سؤال می‌کنند، می‌پرسند: پای پرچم چه کسی سینه زدی؟ خط فکری و رهبر سیاسیت كه بود؟ نمی‌پرسند: لباست پشم بود یا پنبه؟ می‌گویند: جزء منافقین بودی یا ریبرال‌ها، یا در خط امام بودی؟ یعنی می‌خواست با این جمله امام را یک نیشی بزند.
یک روز امام باقر(ع) مهمان برایش آمد، او را در یک اتاقی برد. اتاق وضعش خیلی خوب بود. فرش و پرده و لباس‌ها و. . . این مهمان یک خورده به اطراف نگاه کرد و به قول امروزی‌ها سرش هم یك سوتی کشید و یک ابرویی هم بالا و پایین انداخت و. . . امام باقر(ع) فرمود: این وضع تغییر می‌كند. فردا هم به منزل ما تشریف بیاورید. فردا که آمد امام او را در یک اتاق دیگر كه ساده و حصیری و بی آلایش بود، برد. مهمان گفت: آقا آن اتاق چه بود و این اتاق چیست؟ گفت: آن اتاق مال خانمم است. مهریه‌اش را گرفته، مالک است، با پول مهریه‌اش اتاق را زیبا کرده است. من دیروز شما را در اتاقی که مربوط به خانواده است، بردم. دیدم حواستان پرت شد، فهمیدم سردرگم شده‌ای. خانمم مالک پولش است، حق دارد این کار را بکند. البته، امیدوارم خانم‌ها سوء استفاده نکنند. به شوهر هایشان نگویند: «دیدی قرائتی چه گفت؟ » زودباش حقوق من را بده! زن و شوهر نباید، تو و من داشته باشند. اما اگر هم زن چیزی داشته باشد، مرد حق ندارد آن را از او بگیرد. زن باید مالک باشد. اما نباید از این مالکیّتش هم سوء استفاده كند. زندگی باید با رفاقت و صفا باشد.

شخصی، یکی از فامیل بنی امیه بود، ناراحت بود که چرا فامیل آدم‌های بدی است، محضر امام صادق(ع) آمد و گفت: من غصّه می‌خورم. فرمود: چرا؟ فرمود: فامیلم، فامیل بدی است. بعضی‌ها هستند، افراد حزب اللهی ولی دائی‌اش طاغوتی است، عمویش طاغوتی است، پسرعمو هایش طاغوتی هستند. اصلاً تمام فامیل آدم‌هایی جور و واجور هستند. اما این یکی در آن‌ها، اهل تقوا و پاکی و کمالات است. یک دختری توی همه فامیلی که وضع حجابشان بد است، مراعات عفت را می‌کند. عفت خیلی مهم است. چون ماه ذی الحجه است بگوییم، همه حاجی‌ها باید، عمامه هایشان را بردارند، کلاهشان را بردارند، اما زن نباید روسریش را بردارد. چون عفت زن از هر عبادتی بالاتر است. وقتی به حاجی‌ها می‌گویند: حاجی سربرهنه باش، سربرهنگی عبادت است. اما برای زن سربرهنگی عبادت نیست. خدمت امام صادق عرض كرد: من ناراحتم، فامیل من از بنی امیه است. فرمود: تو که خوب هستی! گفت: بله، من خوب هستم. من کاری به آن‌ها ندارم. فرمود: «فَمَنْ تَبِعَنی‏ فَإِنَّهُ مِنِّی»(ابراهیم/ 36) غصه نخور! چون تو در خط ما هستی. اسلام یکی از امتیازاتش این است که فامیل گرا نیست. عموی پیغمبر است. ما می‌گوییم: «تَبَّتْ یَدا أَبی‏ لَهَبٍ وَ تَبَّ»(مسد/1) اما در مورد سلمان می‌گوییم: «سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ»(المناقب، ج‏1، ص‏85) سلمان از ما هست، ابولهب از ما نیست. پسر نوح را آیه نازل شد كه «إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِكَ»(هود/46) پسرت از اهل تو نیست.
این هم برای بعضی‌ها بد نیست!
یک کسی به یک خانمی قرآن درس می‌داد. اول باید توجه کنیم، این خانم‌های سخنران، باید در مملکت ما، زیر نظر امام جمعه و مسئولین دفتر تبلیغات، یا سازمان تبلیغات چک شود که چه می‌گویند. خدا می‌داند، یک خانم‌هایی سخنرانی می‌کنند، که ما تعجب می‌کنیم. یکی، دو سال هم بیشتر درس نخوانده‌اند. ما که سی سال است ریشمان را در این راه سفید كرده‌ایم، چنین حرف‌هایی نمی‌زنیم.
می گویند که یک دیوانه یک پرچم در دست گرفت و شروع کرد خواندن كه؛ «دارم می‌روم کربلا» یک دیوانه دیگر به او رسید و گفت: کجا داری می‌روی؟ گفت: دارم کربلا می‌روم، گفت: کی دیوانه شده‌ای؟ گفت: امروز صبح! گفت: من سی سال قبل از تو دیوانه شده‌ام، هنوز امامزاده شهر نرفته‌ام، تو روز اول دیوانگیت می‌خواهی کربلا بروی؟ حالا داستان ماست. ما سی سال است كه آخوندیم، هنوز هم خراب می‌کنیم. حالا یک خانم بر می‌دارد دو کلمه درس می‌خواند، سخنرانی می‌کند، من نمی‌دانم كه چه می‌گوید. البته بعضی از این خانم‌ها خیلی خوب هستند و خیلی هم باتقوا هستند، اما بعضی از حرف‌های این‌ها کم مایه است، بی روغن سرخ می‌کنند، یعنی مطلب ندارند ولی جلسه می‌گذارند.
بنابراین سخنرانی‌ها، باید هم نوارش و هم آخوندش چک شود. الان دبیرخانه امام جمعه همین گونه است، وقتی می‌خواهد به یک آقا بگوید: «شما امام جمعه باش! » اول نوار‌های آقا را گوش می‌دهد، سابقه ایشان را بررسی می‌كند و. . . تبلیغ مهم است. نمی‌شود هر مغزی را در اختیار هر کسی گذاشت. باید روی مسائل فکری یک نگرش دقیق شود.
یک معلم قرآنی، کلاس قرآن داشت و به خانمی درس می‌داد. آخر اگر شما مردی، چرا به خانم درس می‌دهی؟ خانم باید به خانم درس بدهد، آقا به آقا درس بدهد. اگر هم یک آقایی می‌خواهد به یک خانم درس بدهد، نه اینکه یک خانم با یک آقا و در یک اتاق باشند، نفر سوم شیطان است. بگذریم، زمان امام باقر(ع) یک معلمی به یک خانم درس می‌داد. یک روز دید کلاس کسی نیست، خلاصه یک شوخی هم با این خانم کرد، توی اتاق دربسته، یک شوخی هم معلم قرآن، با این خانم کرد. وقتی به امام باقر(ع) رسید، امام گفت: وقتی اتاق خالی گیرت می‌آید، شوخی می‌کنی؟ طرف سرش را پایین انداخت، خیس عرق شد، خیلی خجالت کشید، گفت: به اسم تعلیم قرآن، می‌روی شوخی و می‌کنی؟ و از این حدیث معلوم می‌شود، گاهی خداونداز طریق غیب، امام‌ها را از کار‌های ما، با خبر می‌کند. واقع آن این است که، وقتی آدم می‌خواهد، حرم امام رضا(ع) برود، باید سرش را پایین بیندازد و برود، چون امام می‌داند که من چه کار کرده‌ام. می‌داند كه شما چکار کرده‌ای.
خدایا! آبرویمان را در دنیا و آخرت نریز.

ادامه »

عوامل، موانع و آثار تزکیه نفس از منظر قرآن

مقدمه
تزکیه نفس از رذائل اخلاقی و شهوات نفسانی به جهت آثار و فوائدی که برای انسان دارد مورد توجه تمام ملت ها و ادیان الهی بوده و آنان برای تحصیل این امر از روش های گوناگونی بهره می جسته اند. اهل کتاب یعنی یهود، نصاری و مجوس نیز به تزکیه نفس اهتمام زیادی می ورزیدند و در کتب آنان دستورهای فراوانی برای اصلاح نفس و تهذیب آن از شهوات وجود دارد؛ چنان که قرآن کریم در آیاتی به برخی اعمال آنان برای تهذیب نفس همچون تلاوت آیات الهی و خواندن نماز در نیمه های شب(1) گوشه گیری از مردم برای عبادت و خودسازی(2) ترک دنیا و انتخاب رهبانیت (3) اشاره کرده است.(4) اسلام نیز برای تزکیه نفس و تطهیر پیروان خود از آلودگیهای کفر و گناه و اخلاق ناپسند اهمیت زیادی قائل شده که این امر را از موارد ذیل می توان استفاده نمود:

1. تزکیه هدف بعثت انبیاء: قرآن در آیه 51 سوره بقره خطاب به مسلمانان می گوید: ما به سوی شما پیامبری فرستادیم تا با تلاوت آیات الهی شما را از آلودگیها پاک سازد. در آیه ای دیگر خداوند بر فرستادن رسولان خویش برای تزکیه بشر بر آنان منت نهاده است.(5) در آیه 129 سوره بقره نیز حضرت ابراهیم و اسماعیل دو پیامبر بزرگ الهی از خداوند تقاضای فرستادن رسولانی می کنند تا نسل و ذریه آنان را از آلودگیها پاک نمایدو در آیه ای دیگر خداوند موسی(ع) را با پیام دعوت به تزکیه به سوی فرعون می فرستد.(6) از مجموع این آیات بدست می آید که تزکیه و طهارت نفس یکی از عمده ترین اهداف تمام رسولان الهی بوده است.

2.رستگاری در گرو تزکیه: رسیدن به فلاح اُخروی از بالاترین اهداف مؤمنان است که قرآن راه دستیابی به این هدف را از مبارزه با هواهای نفسانی و تزکیه ذکر کرده است.(7) همچنین قرآن در آیاتی دیگر

مؤمنانی را رستگار دانسته است که در جهت تزکیه نفس تلاش می کنند.(8) که زکات در این آیه اعم از پرداخت زکات و تزکیه نفس است.(9)

3. تقدم تزکیه بر تعلیم و تعلم: قرآن در چهار آیه. تزکیه را با تعلیم و تعلم در کنار یکدیگر مطرح نموده که در سه آیه تزکیه را مقدم داشته (10) و در یک آیه تعلیم مقدم شده است.(11) در این که فلسفه این تقدیم و تأخیر چیست و کدامیک در واقع تقدم بر دیگری دارد اقوال متعددی در بین مفسران مطرح است. برخی تزکیه را مقدم دانسته به این دلیل که در سه آیه تزکیه مقدم گردیده علاوه بر این که هدف اصلی از تعلیم تزکیه انسانها است.(12) عده ای معتقد به تقدیم تعلیم بوده و به دلیل تقدم آن در یک آیه و نیز به این دلیل که تزکیه بدون تعلیم و تعلم و آگاهی امکان پذیر نیست.(13) برخی قائل به تساوی رتبه این دو بوده و معتقدند اصولاً در موضوع تزکیه و تعلیم، تقدیم و تأخیر معنی ندارد و در قرآن کریم موضوعات دنیوی و اُخروی به طور آمیخته و در کنار یکدیگر

آمده است مثلاً در حالی که در یک سوره سخن از مسائل مالی است در کنارش از موضوعات عرفانی سخن به میان آمده است. روی همین جهت گاهی تزکیه مقدم شده و گاهی تعلیم(14) برخی تقدم و تأخر تزکیه را از باب تعدد مراتب آن دانسته و گفته اند: تزکیه مراتب گوناگونی دارد. مرتبه ای از آن تنها ارشاد محض و اتمام حجت است، مرتبه ای دیگر دور کردن رذائل اخلاقی از نفس است، مرتبه ای متحلی شدن انسان به فضائل اخلاقی و مرتبه دیگر تجلی انسان به اسماء و صفات ربوبیت است که برای هر یک از این مراتب درجاتی است و آیاتی که در آن تزکیه مقدم شده اشاره به مرتبه ای از تزکیه و آیه ای که تزکیه مؤخر شده اشاره به مرتبه ای دیگر از مراتب آن دارد.(15) و لکن ضمن صحت برخی از این توجیهات، نظریه صحیح تقدم تزکیه بر تعلیم است و این تقدم نه از حیث وجود خارجی بلکه(16) از جهت اهمیت و درجه است که تمام تلاشها و تعلیم و تعلم ها مقدمه و برای رسیدن به تزکیه است که اگر این هدف بدون تعلیم حاصل می شد ضرورتی برای تعلیم نبود ضمن این که علم بدون تزکیه همچون بار نهادن کتب بر حیوان است. «کَمَثَلِ الحِمارِ یَحمِلُ اَسفارًا»(17) و تقدم تزکیه در سه آیه از چهار آیه مؤید همین نظریه است(18) اما این که در دعای ابراهیم تعلیم بر تزکیه مقدم شده بدان جهت است که ابراهیم در مقام طلب چند خواسته از خداوند است و مقام طلب تقدم و تأخر نقشی ندارد بلکه این مشمول امر است که در مرحله عمل به این خواسته ها، باید تقدم و تأخر را رعایت کند.(19)

4. قرار دادن خداوند، انبیاء را در زمره تزکیه کنندگان: امر دیگری که حکایت از اهمیت تزکیه و جایگاه والای آن در اسلام دارد این است که قرآن، خداوند و انبیاء الهی را در زمره کسانی قرار داده که وظیفه تزکیه بشر را بر عهده داشته و او را در این راه یاری می رسانند.

عوامل تزکیه

عوامل و اسباب متعددی در عالم خارج یا درون انسان وجود دارد که هر یک به نوعی در تزکیه انسان نقش دارند که این عوامل عبارتند از:

1ـ توفیق الهی:

مهمترین عامل تزکیه بشر توفیق الهی و فراهم کردن اسباب از جانب خداوند است که اگر فضل و رحمت خداوند در این مورد وجود نداشته باشد هیچ انسانی قادر به تزکیه خود نخواهد بود(20) و لکن تزکیه بشر از سوی خداوند دو نوع است. گاهی موهبتی و غیر اکتسابی است به این معنی که خداوند از همان آغاز برخی انسانها همچون انبیاء امامان و برخی اولیاء خاص الهی را بر فطرت پاک خلق کرده و آنان را در برابر آلودگیها از حمایت ویژه خود برخوردار می نماید. چنان که ابراهیم، اسحاق و یعقوب را پاک و خالص نموده و آنان را از برگزیدگان قرار داد.(21) ( و پلیدی و رجس را از اهل بیت(ع) دور نموده و آنان را پاک گردانید(22) و یا مریم را از میان زنان عالم برگزید و به او طهارت نفس عطا کرد(23) و گاهی اکتسابی است که بشر خود باید با تلاش، نفس خویش را از آلودگیها منزه سازد ولی خداوند اسباب و زمینه های تزکیه را فراهم می کند مانند فرستادن پیامبران الهی برای آشنا کردن انسان با معارف دینی و تطهیر انسان (24) و یا توفیق توبه انسان از گناه و پذیرش توبه(25) و یا امور دیگری همچون عبادات و… که برای حصول تزکیه تشریع نموده است و تزکیه خداوند تنها شامل کسانی می شود که استعداد تزکیه را داشته و با زبان استمداد از خداوند تزکیه را طلب نمایند چنان چه جمله «سَمیعٌ عَلیم» در آیه «ولـکِنَّ اللّهَ یُزَکّی مَن یَشاءُ واللّهُ سَمیعٌ عَلیم»(26) دلالت بر همین امر دارد؛ یعنی خداوند نسبت به درخواست کسانی که خواهان تزکیه اند شنواست و نسبت به کسانی که آمادگی تزکیه را دارند آگاه است(27) اما کسانی که از دین و ایمان روی برتافته و در راه کفر سرعت می گیرند مورد تزکیه خداوند قرار نخواهند گرفت(28) چنان که عهد شکنان و کسانی که دین را به دنیا می فروشند نیز از تزکیه الهی بی بهره خواهند بود.(29)

2. رهبران الهی:

پیامبران، امامان و دیگر رهبران الهی با آشنا کردن انسانها با معارف دین، از دیگر عوامل عمده تزکیه انسانها به شمار می روند.(30) و روی همین جهت که اینان نقش عمده ای در این جهت دارند ابراهیم(ع) از خداوند تقاضای فرستادن پیامبرانی می کند تا نسل او را از آلودگیها پاک نمایند.(31) و لکن یکی از شرائط پیشوایان الهی و هر آن کس که وظیفه تزکیه دیگران را بر عهده دارد تزکیه خود قبل از دیگران است چنان که خداوند به پیامبر که وظیفه تزکیه مردم را بر عهده دارد فرمان می دهد که از آلودگیها دوری نماید «وثیابَکَ فَطَهِّر * والرُّجزَ فَاهجُر» (32) که مراد به تطهیر لباس، تزکیه نفس است چنان که «رجز» نیز تمام افعال و اخلاق ناپسند و گناهان را شامل است(33) علی(ع) نیز در روایتی فرمود: کسی که امامت دیگران را بر عهده دارد باید قبل از تربیت دیگران به تربیت خود بپردازد(34) همچنین آنان باید به دنبال افراد آلوده رفته و آنان را دعوت به تزکیه نمایند نه این که منتظر آمدن افراد به نزد آنان جهت تزکیه باشند.(35)

3ـ قرآن کریم:

قرآن کتابی است که عمل به آن انسان را از تاریکیها به سوی نور و روشنایی هدایت می کند (ابراهیم/14) و باعث می شود انسان از آلودگیهای جهالت، شرک و گناه پاک گردیده و نفس خود را تطهیر نماید(36) .

4ـ ایمان و عمل صالح:

پذیرش دین الهی و انجام اعمال نیک از دیگر عوامل تزکیه در نگاه قرآن است (37) عمل صالح اختصاص به کاری خاص نداشته بلکه انسان هر کاری را خالصانه و به قصد تقرب به خدا انجام دهد موجب دور شدن از آلودگیها و تزکیه نفس خواهد شد.(38)

5ـ تقوا:

خداوند در طبیعت آدمی هم زمینه ارتکاب فجور و هم زمینه کسب تقوا را به ودیعه نهاده و تنها آن کس را اهل فلاح و رستگاری دانسته است که راه تقوا را برگزیده و بدین وسیله نفس خود را تزکیه نماید.(39) در آیه ای دیگر قرآن مؤمنان را از خودستایی و پاک شمردن خود برحذر داشته و خداوند را آگاه تر به حال تقوا پیشگان معرفی کرده است(40) که از این آیه بدست می آید که تنها راه دستیابی به تزکیه تقوا و عمل است، نه ادعا و حرف(41) همچنین در آیات 17 و 18 سوره لیل، از سرگذشت با تقواترین انسان در قیامت خبر داده که با انفاق مال خویش برای تزکیه نفس از آتش جهنم دوری می کند که توصیف چنین افرادی به صفت تقوا نشانگر نقش مهم تقوا در تزکیه نفس می باشد. در روایتی علی(ع) نیز تقوا را داروی دردهای قلب و پاک کننده آلودگیها از نفس دانسته است.(42)

6ـ خوف خداوند:

خوف از خداوند باعث می شود انسان نفس را از هواها و خواسته های باطل نهی کرده و از ارتکاب گناه دوری گزیند (43) و انذارهای انبیاء الهی را بشنود و در نتیجه نفس خود را از آلودگیها پاک نماید.(44)

ادامه »

امام موسی کاظم علیه السلام :

رجب نهر فى الجنه اشد بياضا من اللبن و احلى من العسل فمن صام يوما من رجب سقاه الله من ذلك النهر.

رجب نام نهرى است در بهشت از شير سفيدتر و از عسل شيرين‏تر هركس يك روز از ماه رجب را روزه بگيرد خداوند از آن نهر به او مى ‏نوشاند.

من لا يحضره الفقيه، ج 2 ، ص 92 ، ح 1821

خدایا کمکمان کن که آمادگی ورود به این ماه عزیز رو پیدا کنیم و درک فضایلش رو به هممون عنایت بفرما
آمین

نيازمندي به دوست

انسان‌ها موجودي اجتماعي آفريده شده و به يكديگر محتاجند و نمي‌توانند جداي از ديگران زندگي كنند، قرآن كريم مي‌فرمايد: «اي مردم ما شما را از يك مرد و زن آفريديم و شما را گروه گروه و قبيله قبيله قرار داديم تا بتوانيد همديگر را بشناسيد.» (حجرات/13).

پس بايد با ديگران در ارتباط بود و بعضي را به عنوان دوست انتخاب نمود، زيرا انسان اگر دوست نداشته باشد غريب است، علي علیه السلام مي‌فرمايد: «غريب كسي است كه دوستي براي خود نداشته باشد.»[1] پس غريب آن نيست كه دور از وطن باشد، بلكه اگر كسي در وطن خود باشد اما دوست و همنشين نداشته باشد او غريب است، در جاي ديگر باز مي‌فرمايد: «عاجزترين مردم كسي است كه از بدست آوردن يك دوست عاجز باشد».[2]

راهنماي دوست يابي

براي به دست آوردن دوست، شيوه‌هاي اخلاقي وجود دارد كه در قرآن كريم و در روايات به آن اشاره شده است در اين بخش ده شيوه از شيوه‌هايي كه باعث جذب دوستان نيك مي‌شود بيان خواهد شد، اين شيوه‌هاي اخلاقي بايد در خود اشخاص وجود داشته باشد و خود مزين به آنها باشند تا موجب جذب دوستان خوب شوند.

داشتن ايمان و عمل صالح:

قرآن كريم مي‌فرمايد: وَ الْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ * إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ، قسم به زمان  كه انسانها در زيان مي‌باشند، مگر گروهي كه ايمان داشته باشند و كارهاي شايسته انجام دهند.
احترام متقابل:

امام محمد باقر علیه السلام مي‌فرمايند: ياران خود را بزرگ بشماريد و به آنها احترام بگذاريد.[3]
احسان و نيكي:

قرآن كريم مي‌فرمايد: إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ، خداوند انسانها را فرمان مي‌دهد كه با عدالت و نيكوكاري با يكديگر برخورد كنند(نحل/90).
اخلاق خوب و خوش خلقي:

اين صفت اگر در انسان باشد باعث مي‌شود دوستان انسان زياد شوند، روزي زيادتر گردد و كينه‌ها برطرف شود.
امام باقر علیه السلام فرموده‌اند: «ترش رويي با مردم دشمني ببار مي‌آورد»[4]

حس قدر داني و سپاس:

وجود اين حس در انسان جذب محبت و الفت با ديگران را در بر دارد. در روايات وارد شده است: «من لم يشكر المخلوق لم يشكر الخالق» كسي كه زبان تشكر از مخلوق نداشته باشد از خالق خود هم تشكر نخواهد كرد.
صبر و بردباري:

قرآن كريم در آيات زيادي مسلمانان را دعوت به صبر و بردباري نموده است تا جايي كه درمان بسياري از دردها را كمك گرفتن از صبر مي‌داند: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ، اي مؤمنان (در مشكلات) از نماز و صبر كمك بجوييد(بقره/153). علي علیه السلام مي‌فرمايد: بردباري و استقامت در كارها داشته باشيد، كه صبر نسبت به ايمان همچون سر است نسبت به تن، تن بي سر فائده ندارد و ايماني كه صبر نداشته باشد بي نتيجه است.[5]
امانت داري:

در قرآن كريم خداوند مي‌فرمايد: إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها، با خداوند متعال فرمان مي‌دهد كه امانتها را به صاحبانشان برگردانيد(نساء/58).
امام صادق علیه السلام ضمن چند توصيه اخلاقي به اداء امانت اشاره مي‌كنند و مي‌فرمايند: پيامبر نيز به اين توصيه‌ها اشاره كرده است،‌امانت را به صاحبش برگردانيد چه صاحبش بد باشد يا خوب، حتي رسول خدا صلی الله علیه وآله دستور مي‌دداد كه سوزن نخ را نيز به صاحبش بدهيد.[6]

خوش بيني:

قرآن كريم مي‌فرمايد: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ، از گمانهاي بد و سوء ظنها در حق يكديگر دوري كنيد كه برخي گمانها (باطل و بي حقيقت) و گناه مي‌باشد(حجرات/12).
پرهيز از سرزنش و ملامت و بد زباني:

قرآن كريم عيب جويي و بد زباني را مورد سرزنش قرار داده است و مي‌فرمايد: وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ، واي بر هر عيبجوي هرزه زبان(همزه/1).
امام صادق علیه السلام فرموده‌اند: دشنام دادن و بد زباني و هرزه گويي از نشانه‌هاي نفاق و دو رويي است.[7]

ابن نعمان حعفي گويد: امام صادق علیه السلام دوستي داشت كه آن حضرت هركجا مي‌رفت او هم همراه امام صادق علیه السلام بود و از حضرت جدا نمي‌شد، روزي در بازار كفاشها مي‌رفتند و اين مرد غلامي داشت كه پشت سر آن دو حركت مي‌كرد، ناگهان آن مرد به پشت سر خودمتوجه شد و غلام را سه بار صدا زد ولي غلام را نديد، چون بار چهام نگاه كرد و او را ديد، گفت: اي زنازاده، كجا بودي؟

امام صادق علیه السلام دست خود را بلند كرده و به پيشاني خود زد و فرمود: «سبحان الله آيا به مادرش نسبت ناروا مي‌دهي؟ من تصور مي‌كردم تو اهل پارسايي و پرهيزگاري مي‌باشي و اكنون مشاهده كردم كه پارسايي نداري. گفت: قربانت گردم، مادرش اهل سند[8] و مشرك مي‌باشد.

امام صادق فرمود: ايا نمي‌داني كه هر ملتي براي خود نكاحي دارند (و قانون ازدواج آنها از نظر اسلام امضاء شده است)؟ از من دور شو.

راوي حديث گويد: ديگر آن شخص را نديدم كه با حضرت راه برود تا وقتي كه مرگ ميان آنها جدايي انداخت.[9]

ادامه »

1ـ ایجاد و افزایش ایمان:

اگر قلبی دارای ایمان نباشد، تلاوت قرآن کریم موجب ایجاد ایمان در قلب می گردد و اگر ایمان دارد، موجب افزایش و رشد آن می شود.

امیرمؤمنان علی(ع) می فرماید: «اَلْقُرآنُ لِقاءُ الایمان؛ قرآن موجب تولید ایمان است.»

هم چنان که نسیم بهار سبب می شود تا شکوفه ها شکفته شوند و درختان بارور گردند، تلاوت و وزیدن نسیم آیات موجب می شود که قلب به ایمان مزین گردد و در صورت حضور ایمان موجب افزایش و بالندگی آن خواهد شد. این از آثار همراهی با قرآن است.

«دعای قبل از هر کار» نیز دارای چنین آثار بلند و ارزشمندی می باشد که اگر انسان قبل از آغاز کار لحظه ای توقف کند و قلب را به جانب خداوند روان سازد و از اوخیر و برکت بخواهد این رفتار موجب ایجاد وافزایش ایمان می گردد.

2ـ زنده ماندن دل:
قرآن موجب حیات روح و زنده ماندن دل است. اگر دل زنده شد به آن سوی عالم گرایش پیدا می کند، عشق به خدا و آخرت در آن قرار می گیرد و این دنیای فانی را دیگر به حساب نمی آورد. نتیجه حشر و نشر با قرآن زنده بودن قلب و تازه بودن روح است هم چنین است یاد خداوند قبل از اعمال.

3ـ سامان یافتن زندگی:
همراهی با قرآن باعث می شود که امور زندگی از پراکندگی نجات پیدا کند و کارهای فرد جمع و جور گردد و غم و غصه از صحنه زندگی رخت بربندد. در نتیجه چنین فردی اراده و توان خود را مصروف جهان پر از نور و ابدی می کند. این آثار همچنان که از تلاوت و همراهی با قرآن کریم برمی خیزد، با «یاد خداوند قبل از اعمال» نیز حاصل می گردد.

آثار فوق از سنجش «یاد خداوند قبل از انجام کار» با قرآن کریم استفاده گردید اما برای این عمل آثار بسیار و نتایج با اهمیت دیگری نیز هست که اهم آنها را بدین شرح می توان یادآور شد:

4. نجات از شرک
در امور زندگی عادت افراد بر این است که اسباب ظاهری را اصل قرار می دهند و تمام امید و چشم خود را به آن می دوزند و خیر و شر و نفع و ضرر خویش را در آنها می بینند با اینکه خداوند بر همه آنان غلبه دارد و قدرت او فوق تمام قدرتهاست و هیچ کس در برابر خواست او یارای ایستادن ندارد و همگان مقهور و مغلوب آن ذات مقدس می باشند، ما انسانهایی را می بینیم که چون از تربیت انبیا دور هستند این حقیقت را نادیده می گیرند و سعادت و خوشبختی خود را در اسباب ظاهری می جویند. اینکه انسان از خداوند غفلت کند به اشخاص و افراد بطور مستقل رو آورد، خود نوعی شرک محسوب می شود. راه بیرون آمدن از چنین شرکی، آن است که انسان قبل از توجه به دیگران و وارد شدن در کارها از خداوند درخواست خیر کند تا او اسباب خیر را فراهم و موانع را مرتفع سازد.

ادامه »