چه چیز باعث توفیق یا سلب توفیق از انسان می شود؟
اهل لغه توفیق را به معنای موافق گردانیدن اسباب می دانند.(1) و در اصطلاح «توفیق» یعنی اینکه خداوند مقدمات وصول به مقصود را برای بنده اش فراهم کند، و «سلب توفیق» از میان بردن آنها است (2) که البته نتیجه اعمال خود انسانها است که این امور را در پى دارد. (3)
برخی مواقع مترادف هدایت و ضلالت معنی می شوند مثلاً منظور از افزودن ضلالت و گمراهى ظالمان و ستمگران در آیه«و لا تزد الظالمین الا ضلالا»، همان سلب توفیق الهى معنی شده است.(4)
جالب اینکه واژه «یُسْر» و «عُسْر» که در سوره لیل آمده است، را برخی از مفسران بزرگ، به زمینه هاى توفیق و آسان شدن راه اطاعت خداو سلب توفیق و پیچیدگى راه طاعت، تفسیرکرده اند.(5)
خداوند در این سوره می فرماید: «فَاَمَّا مَنْ اَعْطى وَ اتَّقى، وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى، فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرى، وَ اَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنى، وَ کَذَّبَ بِالْحُسْنى، فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْعُسْرى»؛ (6) (امّا آن کس که [در راه خدا] انفاق کند و پرهیزگارى پیش گیرد، و جزاى نیک [الهى] را تصدیق کند، ما او را در مسیر آسانى قرار مى دهیم، امّا کسى که بخل ورزد و [از این راه] بى نیازى طلبد، و پاداش نیک ]الهى] را انکار کند، بزودى او را در مسیر دشوارى قرار مى دهیم).
در این آیات خداوند برای «توفیق الهی» سه عامل را بیان داشته است که عبارتند از: انفاق، پرهیزگاری و تصدیق جزاهای الهی و همچنین عوامل سلب توفیق را بخل، بی نیازی طلبی از خداو انکار پاداش نیک الهی می داند .
یکی دیگر از واژه هایی که به سلب توفیق معنی شده است واژه «لعن» در دنیاست که اهل لغت آن را به معنى سلب توفیق گرفته اند، ولی در واقع باید گفت سلب توفیق، از مصادیق لعن مى باشد. (7)
گاه مجازاتها که نتیجه گناهان انسان است، به شکل سلب توفیق نمود پیدا می کند چنانکه خداوند متعال در آیه49 سوره مبارکه مائده مى فرماید: «فَاِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ اَنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ اَنْ یُصِیبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَاِنَّ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ»؛ (و اگر آنها [از حکم و داورى تو]، روى گردانند، بدان که خداوند مى خواهد آنان را به خاطر پاره اى از گناهانشان مجازات کند و بسیارى از مردم فاسقند). به طور مثال برخى از زوّار خانه خدا علیرغم اینکه سفر اوّل آنهاست از زیارت کعبه مقدّس هیچ لذّتى نمى برند، و این سفر معنوى کمترین تاثیر و تغییرى در آنها ایجاد نمی کند! چرا که گذشته آنها پرونده سیاهى را تشکیل داده که حاصل آن سلب توفیق و قساوت قلب بوده است. (8)
از توفیق در روایات به عنوان «لاقاید کالتوفیق»؛ (بهترین راهبر)، (9) و «اجلٌ ما ینزل من السماء التوفیق»؛ (با ارزشترین چیزی که از آسمان فرو می‌آید)، (10) تعبیر شده است.
در دعاهای فراوانی هم ازخداوند، توفیق طلب شده، مثل «ارزقنی فیها التوفیق لما وفقت له محمد و آل محمد» (11) و یا «وفقنی للّتی هی ازکی ….» (12) و یا «اللهم ارزقنی توفیق الطاعه و بعد المعصیه…» و …
شاید گفته شود چرا این توفیقات شامل حال گروهى مى شود، در حالى که گروه دیگرى از آن محروم مى گردند؟
باید گفت در حقیقت انجام عمل خیر، سبب توفیق الهى مى گردد، و انجام اعمال شرّ، توفیق را از آدمى سلب مى کند. (13)
توفیق و موافق قراردادن همه اسباب و وسایل خارجی تنها از جانب خداوند متعال امکان پذیر است زیرا کسی را چنین نیروی فراگیر و کاملی نیست که بتواند در هر موردی که می‌خواهد همه اسباب و مسایل مادی و معنوی را موافق سازد. (14) در قرآن از زبان حضرت شعیب(علیه السلام) آمده است: «و ما توفیقی الا بالله»؛ (توفیق من تنها از جانب خداوند است). (15)
آخرین نظرات